Italiaans bronzen beeld, Narcissus, toegeschreven aan Vincenzo Gemito

De bekendste verhandeling over Narcisscus kennen we van Ovidius, die zijn over zijn belevenissen verhaalt in de Metamorphosen. Narcissus stond bekend om zijn onwaarschijnlijke schoonheid, en leefde voor de jacht. Hoewel velen voor hem vielen was hij nooit in staat de verliefde gevoelens van anderen te beantwoorden. Hij wees hij hen stuk voor stuk op wrede wijze af. Één van deze afwijzingen leidde uiteindelijk tot zijn eigen einde. Een jonge vrouw bad in haar verdriet tot de goden om Narcissus zelf ook te laten ervaren hoe het is om iemand lief te hebben die zijn liefde niet zou beantwoorden. Hierop kwam Narcissus bij een prachtige vijver met kristalhelder water, waar hij besloot even te rusten. Toen hij naar het wateroppervlak boog om wat water te drinken, zag hij zijn reflectie in het water. Denkend dat hij naar een mooie geest keek die direct onder het wateroppervlak leefde, werd hij verliefd op zijn eigen spiegelbeeld.

In een poging de verschijning te kussen bracht hij zijn lippen naar het water. Zoekend naar een omhelzing stak hij zijn armen uit. Het beeld vluchtte weg maar kwam terug toen het water weer kalm was en trok opnieuw zijn aandacht. Hij kon zichzelf er niet meer toe brengen om van het water weg te kijken, en vergat zo te eten, te drinken en te rusten. Hij probeerde ermee te spreken, maar kreeg geen antwoord. Hij huilde maar zijn tranen verstoorden het beeld, waarop hij begon te schreeuwen en vroeg of de verschijning wilde stoppen met hem steeds te verlaten. Zo ging het een hele tijd verder, en Narcissus takelde af. Hij verloor zijn kleur, zijn levenskracht en zijn schoonheid. Uiteindelijk kwijnde hij helemaal weg en stierf. De waternimfen rouwden om hem, en bereidden zijn lijkverbranding voor, maar het lichaam van Narcissus was nergens te vinden. Het enige wat van hem overbleef was een bloem aan de waterrand, zijn gele kop naar het water gebogen. De narcis herinnert ons nog altijd aan Narcissus die wegkwijnde in de onbereikbaarheid van een onbeantwoorde liefde.

Dit beeld staat bekend als Narcissus en is gemodelleerd door Vincenzo Gemito (1852-1929) naar het origineel uit Pompeii, dat herontdekt werd bij de opgraving van het Casa Narcisso in 1862. Het beeld werd destijds geïdentificeerd als Narcissus en staat sindsdien als dusdanig bekend. Gemito maakte meerdere versies van het beeld, soms met gegraveerde titel ‘Narcissus’. Of de figuur echter werkelijk Narcissus voor moet stellen, valt te betwijfelen. De druiven in het haar, de gevilde bok om zijn schouders, en de houding van de figuur doen eerder denken aan Bacchus die druiven voert aan de panter. Ook in de Romeinse oudheid werd Bacchus reeds zo verbeeld.

Vincenzo Gemito werd als baby te vondeling gelegd en vervolgens geadopteerd. Reeds op jonge leeftijd kwam zijn artistieke talent tot uiting waarna hij lessen volgde aan de Academie van schone kunsten in Napels. Op 17-jarige leeftijd stelde hij zijn eerste beeldhouwwerk tentoon dat onmiddellijk sensatie veroorzaakte. Het beeldhouwwerk viel op door zijn realisme en naturalisme en vormde een breuk met de academische traditie. Het werk werd aangekocht door de koning. In de jaren 1870 was Gemito gevestigd in Parijs en ook daar oogstte zijn naturalistische stijl lof.

De elkaar opvolgende ontdekkingen in Pompeï leidden tot een sensatie aan bezoekers en geïnteresseerden die allemaal een stukje Pompeï in huis wilden halen. Dit gegeven zorgde voor een stortvloed aan kopieën van Romeinse beelden en vazen die tevoorschijn waren gekomen bij de opgravingen. De vraag naar souvenirs leidde enerzijds tot een massaproductie van luxe souvenirs, en anderzijds tot een verhoogde interesse bij kunstenaars die in deze periode de beelden uit de Romeinse oudheid herontdekten.
Het hier omschreven beeld, past in die laatste categorie, en onderscheidt zich van de massabeelden door zijn compositie, zeer gedetailleerde afwerking, zoals het ciseleerwerk, en de wijze van productie, die maakt dat ieder beeld afzonderlijk met zeer veel zorg en ambacht behandeld diende te worden. Op de huid van het beeld zijn allerlei kleine patches zichtbaar die de ambachtelijke wijze van afwerking tonen. Het zijn kleine gedichte onvolkomenheden en littekens die een kleine inzage geven in het gietproces.