Franse Empire pendule, voorstellende Orpheus

Het uurwerk heeft een achtdaags gaandwerk met ankergang. Het slagwerk op sluitschijf slaat op de hele uren voluit en op de halve uren enkel. De wijzerplaat is gesigneerd Le Sieur à Paris. De uren zijn aangeduid met Romeinse cijfers en de minuten met Arabische cijfers.

De rechthoekige basis van gepatineerd brons wordt gedragen door vier poten met leeuwenklauwen en acanthusbladen. Aan de voorzijde van het basement is een plaquette ingelaten van vuurverguld brons met een voorstelling van Orpheus in de onderwereld in reliëf. De zijden van het basement zijn versierd met ornamenten in de vorm van een lier binnen een lauwerkrans. Op de basis staat een rechthoekig klokhuis in de vorm van een klassieke tombe. Rechts van deze tombe is een gepatineerd bronzen sculptuur geplaatst van de treurende Orpheus. In zijn linkerhand draagt hij de lauwerkrans waarmee in het oude Griekenland de winnaars van muziek- en dichtwedstrijden werden beloond, en op zijn rug draagt hij de lier. Beide attributen zijn uitgevoerd in verguld brons. Gedrapeerd over het klokhuis ligt een gepatineerd bronzen sluier, welke aan de linkerzijde afhangt. Onder de lunet is het front van de klok gedecoreerd met een guirlande van bladeren en bloemen, welke aan linten hangt tussen twee omgekeerde toortsen. Links en rechts boven de lunet bevinden zich twee gevleugelde slangen.

Op deze pendule worden twee afbeeldingstradities van de mythe van Orpheus en Eurydice gecombineerd. Ten eerste zien we op de reliëfplaquette een uitbeelding van Orpheus die Eurydice probeert terug te krijgen uit de onderwereld. Orpheus was een legendarische Thracische dichter die beroemd was om zijn lierspel waarmee hij zelfs wilde dieren kon betoveren. Hij trouwde met de bosnimf Eurydice, maar tijdens hun bruiloftsfeest werd zij gebeten door een adder en stierf. Op zoek naar zijn bruid daalde Orpheus af in de onderwereld waar hij de driekoppige hellehond Cerberus betoverde met zijn lierspel waarna hij door kon dringen tot Hades; de god van de onderwereld. Met zijn muziek overtuigde Orpheus Hades ervan hem zijn bruid terug te geven om haar mee terug te leiden naar de bovenwereld. Hades stelde slechts één voorwaarde; Orpheus mocht Eurydice voorgaan naar boven, maar tot zij het ochtendlicht bereikt hadden mocht hij niet eenmaal naar haar omkijken. Onderweg stelde Orpheus vragen om haar te begeleiden en om te horen dat zij hem inderdaad volgde. Eenmaal antwoorde zij niet direct. Uit angst dat zij hem niet gevolgd was keek Orpheus over zijn schouder, om erachter te komen dat zijn bruid hem gewoon gevolgd was, maar ook dat hij door het breken van zijn belofte haar nu voor altijd verloren was.

Op de plaquette is een gedeelte van dit verhaal als volgt afgebeeld; links zien we hoe Orpheus de driekoppige Cerberus passeert en door Amor naar Hades geleid wordt. Rechts wordt de gesluierde Eurydice door een putto met brandende toorts naar Orpheus begeleid.

De gepatineerd bronzen figuur naast het klokhuis toont Orpheus die na het definitieve verlies van zijn geliefde tot zijn dood bleef treuren. Op het klokhuis staan attributen die geassocieerd worden met de dood, zoals de omgekeerde toortsen en de kronkelende slangen die Eurydice vasthouden in de onderwereld.

Het uurwerk is gemaakt door de Parijse horloger Lesieur, die werkzaam was in Parijs in de Rue de la Verrerie van 1812 tot 1820 en daarna van 1830 tot 1850. Over Lesieur is helaas weinig bekend, alhoewel hij zeer actief moet zijn geweest en er veel uurwerken met zijn signatuur bekend zijn. De bronzen zijn toe te schrijven aan Louis-Isodore Choiselat (1784-1853), beter bekend als Choiselat-Gallien. Op 25-jarige leeftijd had hij zijn geboortedorp verruild voor Parijs en werd hij aangenomen door de bronzier Matthieu Gallien in de Rue de la Verrerie. In 1812 trouwde hij diens dochter en werd de zaak hernoemd tot Choiselat-Gallien. In 1815 verhuisde het bedrijf naar Rue de Richelieu en in datzelfde jaar ontving hij de titel Fabricant du bronzes de Monsieur, frère du Roi, waarna er vele opdrachten volgen uit adellijke en koninklijke kringen. In zijn tijd in de Rue de la Verrerie moet hij Lesieur hebben ontmoet, waarna zij veelvuldig samen hebben gewerkt.

Literatuur:
Tardy, Dictionnaire des horlogers Français, p. 411