Italiaanse Empire Salon, bestaande uit twee Sofa's en twee Fauteuils

Een belangrijk en fraai gesneden ensemble van sofa’s en armstoelen ontworpen door Filippo Pelagio Palagi en uitgevoerd door Gabriele Capello “Moncalvo”.

De voorpoten, twee per stoel en vier voor elk van de sofa’s, hebben de vorm van een leeuwenpoot; alle poten aan de achterkant zijn sabelpoten. De leeuwenpoten zijn net onder de regel gevat in acanthusblad dat door de doorlopende, op de hoek gecanneleerde regel ingesnoerd wordt. Boven de regel komt uit het blad een gepantserde leeuwentors en -kop tevoorschijn. De kop draagt een wrong waarop het eind van de armleuning in de vorm van een opgerolde palmet rust. De gecanneleerde armleuningen zijn met de rug van de stoel verbonden door fraai gesneden bladmotieven die worden geflankeerd door palmetten. Het snijwerk op de regels en de rugleuningen toont een grote variatie aan rozetten, laurier- en acanthusblad en fraai gestileerde bloemen evenals palmetten. De rugstijlen van de sofa’s tonen ovale rozetten die door palmetten geflankeerd worden.

Filippo Pelagio Palagi (Bologna 1775 – Turijn 1860).
Pelagio Palagi was een schilder en beeldhouwer met een grote liefde voor de architectuur van de Klassieke Oudheid. In 1806 verhuisde hij naar Rome waar hij samenwerkte met de beeldhouwer Antonio Canova die toen president van de Academia Italiana was. Zijn tijd in Rome vergrootte Palagi’s interesse in Egyptische, Griekse en Romeinse archeologie. In 1815 verhuisde hij naar Milaan waar hij voornamelijk als schilder werkzaam was, maar in 1819 vroegen de eigenaars van de Villa Tittoni Traversi hem om zowel het exterieur als het interieur van hun huis te renoveren. Vanaf dat moment werkte Palagi vrijwel alleen nog als architect en interieurontwerper.
Zijn faam drong door tot het hof van Savoy en in 1832 vroeg Carlo Alberto van Savoy-Carignano, koning van Sardinië aan Palagi om de renovatiewerken van de interieurs van Palazzo Raconnigi vlakbij Turijn en van het Koninklijk Paleis in de stad zelf, op zich te nemen. Carlo Alberto wilde dat zijn residenties de vergelijking met de paleizen van andere Europese hoven konden doorstaan.

Het renoveren van de interieurs betekende de introductie van de strenge Empire stijl die, hoewel al enigszins op zijn eind, toch zeer geëigend was om indruk te maken en waarmee de jonge koning grote staat kon maken.
De koning koos de juiste man voor deze taak want Palagi’s kennis van de Egyptische, Griekse, Etruskische en Romeinse Oudheid waarop de Empirestijl teruggrijpt, was groot. In zijn ontwerpen handhaafde Palagi de strenge vormen van het Empire, maar hij decoreerde die ontwerpen op een buitengewoon inventieve en eclectische manier. Zo is het snijwerk van de sofa’s en stoelen typisch voor Palagi’s exuberante ontwerpen met motieven als de eenpotige leeuw, de bladmotieven en de geweldige variatie in de stilering van de palmetten. De eenpotige leeuw is ontleend aan een basreliëf dat Palagi in Rome zeker heeft bestudeerd en de palmetten tonen zowel Griekse als Egyptische invloed. De eenpotige leeuw gebruikte Palagi onder meer in meubelen voor het Palazzo Racconigi, zie daarvoor Antonetto 2004, Catalogo afb. 50-51.

De meubelmaker die de meeste ontwerpen van Pelagio Palagi uitvoerde was Gabriele Capello (1806-1877), die “Moncalvo” genoemd werd naar zijn geboorteplaats.
Moncalvo wist hoe hij Palagi’s ontwerpen moest interpreteren en uitvoeren en de nauwe samenwerking tussen de twee mannen in projecten zowel voor het Hof van Savoy als voor andere opdrachtgevers heeft sterk bijgedragen tot de grote faam van Piemontese meubelen na 1830.
Capello was een van de beste meubelmakers van zijn tijd en bovendien een slimme ondernemer. Hij startte met een klein meubelmakers-atelier maar in de loop van zijn carrière bouwde hij die werkplaats uit tot een grote fabriek met meer dan 130 medewerkers. Hij realiseerde zich dat machines en serieproductie een grote vlucht zouden nemen in de meubelindustrie. Maar in 1830 was het nog niet zover. In de eerste twintig jaar van Capello’s carrière bepaalden de ontwerpen van Pelagio Palagi voor koning Carlo Alberto grotendeels de stijl waarin Moncalvo werkte. En dat had natuurlijk ook invloed op het werk voor andere opdrachtgevers.
Omdat Moncalvo zijn werk niet signeerde en familiearchieven nauwelijks toegankelijk zijn, kunnen we nooit met absolute zekerheid werk aan deze meubelmaker toeschrijven maar op stilistische grond kunnen we dat meestentijds wel.
In de eerste twintig jaar van de 19e eeuw vond men in Piemonte de Franse Empirestijl eigenlijk enorm decadent. Maar dat veranderde toen koning Carlo Alberto besloot dat de interieurs van zijn paleizen “up to date” gebracht moesten worden. De Empirestijl kreeg in Piemonte een nieuwe impuls en vond zijn grootste ontwerper in Pelagio Palagi en zijn beste meubelmaker in Gabriele Capello “Moncalvo”.

Literatuur:
Roberto Antonetto, Gabriele Capello “Moncalvo” Ebanista di due re, Turijn/Londen/Venetië/ New York 2004.